Yıllar önceydi. 1989 yılı içinde ve bir kış günü…Adana Fen Lisesi bahçesindeki lojmanımın kapısını çalan emekli öğretmen sayın Mustafa Onar, yanında bulunan Ermeni asıllı Haçin şehrinin son kaymakamı Karabet Çallıyan’ın el yazısı notlarının bulunduğu Osmanlıca belgelerin dosyasını bana verdi. Ve bir kopyasını aldım. Sonraki günlerde elimde bulunan kopyadan Osmanlıca yazıları çözme çalışmalarım oldu.
Bu arada Adana Valiliğinin destekleri ile 1990 yılında Çukurova’da milli mücadele tanıklarının rehberliğinde Tarihi Belgelendirme çalışmalarını yürüttüm. Bir kış günü, ocak 1990 içinde Saimbeyli ilçesine geldim. Yanımda emniyetin kameramanı ve Anadolu Ajansı muhabiri de vardı. Kurtuluş savaşı gazisi Mehmet Baykal amca ile buluştuk. Manastır, Kalekilise, Kirkot vadisinde yaşanan savaş günlerini anlattı. Aynı gün geceleyin Saimbeyli Halk Eğitim Merkezi müdürü ile birlikte halk ozanlarının dilinden Haçin olaylarını yaşayan melek hatun ağıdını da dinledik. Bu araştırmalarımız, “KALEKİLİSE” adıyla yayınlandı. Kitabın özelliği daha ziyade görgü tanığı Mehmet Baykal’ın anlatımlarına dayanıyordu.
Sonraki yıllarda tarihi Haçin şehrinde yaşananlar ile ilgim hiç eksilmedi. Bu arada Mehmet Baykal amca rahmetli oldu. Sonra onun kıza Nazmiye teyze ile görüştü. Ve bu arada Saimbeyli’den eğitimci şair ve yazar Ahmet Kaytancı’yı tanımam ve yakın bilgi paylaşımı içinde olmam sayesinde yeni bilgiler elde etti. Örneğin Melek hanım ağıtındaki “Kele dudu, Kele Dudu, Kanlı gömlek yu diyorlar, Kaynatmışlar bebekleri, Ölü eti ye diyorlar” ağıtındaki Dudu’nun sayın Kaytancı’nın köydeki büyük annesi olduğu bilgisine ulaştım.
Bu arada kendisi de Saimbeylili olan sayın Mustafa Onar’ın da Haçin üzerine kitapları yayınlandı. Sayın Onar, çoğu kez beni eleştirse de onun bu tepkisinin sebebi olaylara farklı açılardan bakmaktan kaynaklanıyordu.
…
OSMANLI ARŞİVİNDEKİ HAÇİN DOSYALARI DA AÇILDI
Uzun süre ara vermiştim, Osmanlı Arşivinde belge bulma çalışmalarına…2008 ve onu izleyen yıllarda yaz aylarında İstanbul’a gittim. Haçin ile ilgili yaklaşık 500 civarında dosyaya ulaştım. Bilhassa 1850’li yıllardan itibaren 1920’ye gelinceye kadar Haçin’deki Amerikan misyoner kolejinin ABD ve İngiltere tarafından istihbarat merkezi olarak kullanıldığını öğrendim.
Haçin veya Saimbeylinin tarihi ve kültürü ile ilgili Edrmeniler http://www.hadjine.com/ ile eğitimci Ahmet kaytancı http://www.saimbeylim.com/ sitesini yayına soktular. Her iki site de birbirine aykırı gibi olsalar da farklı açılardan ortak tarihi aydınlatan bilgileri sunuyorlardı.
VE “BİR YANGININ KÜLLERİNDEN-HAÇİN KİTABINA”…
..................................................................................
DEVAMI VAR …
haberleşme:
cep-05325829911, ev-03224533015,
Mail:cezmi.yurtsever304@gmail.com
